Weer zijn Branimir Medic en Pero Puljiz de klos. Net als in 2010 werd vorige week een gebouw van de twee architecten van de Architekten Cie. uitgeroepen tot ‘lelijkste van Nederland’. Werd vijf jaar geleden de door Medic en Puljiz ontworpen Stadshaard in Enschede verkozen tot lelijkste gebouw van de afgelopen vijf jaar in een door deze krant georganiseerde verkiezing, nu eindigde hun nieuwe gemeentehuis van Hardenberg in een internetverkiezing van het bouwblad Cobouw op de eerste plaats van de Top 5 ‘lelijkste bouwwerken van Nederland’. Verkiezingen van lelijkste gebouwen zijn onmogelijke ondernemingen. Om te beginnen zijn ze in het internettijdperk uiterst gevoelig voor campagnes. Een verkiezing voor het lelijkste gebouw (of het beste boek) gaat niet voorbij zonder dat je een e-mail of tweet krijgt om op dit of dat te stemmen. Ook worden gebouwen die écht het lelijkst zijn, nooit genomineerd. Dat zijn er namelijk te veel om op te noemen of te nomineren. Op bijvoorbeeld een afzichtelijke doos op een bedrijventerrein of een patserige villa in een armetierige imitatiestijl konden de NRC-lezers vijf jaar geleden niet stemmen. Gebouwen die écht het lelijkst zijn, worden nooit genomineerd Ook onder de vijf genomineerden van de Cobouw-verkiezing ontbrak een van de talrijke dieptepunten in de recente bouwproductie: een gruwelijke varkensstal stond er weer niet op. Wel waren het, net als vijf jaar geleden, allemaal opvallende gebouwen, zoals De Rotterdam van Rem Koolhaas/OMA en de nieuwe Amsterdamse rechtbank van Claus en Kaan. Verkiezingen van lelijkste gebouwen zijn ook altijd letterlijk oppervlakkig. ‘Don’t judge a book by its cover’ zong Bo Diddley al in 1962, maar dit is precies wat er gebeurt bij de verkiezingen van het lelijkste gebouw: je moet stemmen op een van de gebouwen waarvan je alleen foto’s van de buitenkant krijgt te zien. Het interieur, toch niet het onbelangrijkste onderdeel van een gebouw, doet niet ter zake. Nu ging het bij het ontwerp voor de Stadshaard ook vooral om de buitenkant. Stadshaard is een elektriciteitscentrale waarvan de vrijkomende warmte wordt gebruikt voor verwarming van huizen in de buurt. Bij het ontwerp van zulke centrales komt zelden een architect te pas. Meestal tekent een anonieme ingenieur een zo goedkoop mogelijke omhulling van de generatoren. Maar omdat de Stadshaard midden in een woonwijk kwam te staan, werd Medic en Puljiz gevraagd om er iets aardigs van te maken. Samen met kunstenaar Hugo Kaagman, die de Delfts blauwe geveltegels ontwierp, tekenden de twee architecten een vrolijke Nederlandse reuzenversie van de goede, oude Duitse Kachelofen. Bij het nieuwe stadhuis van Hardenberg speelt het interieur wél een belangrijke rol. Het bijna ronde gebouw, dat geheel is bekleed met glazen geribbelde platen, bevat een prachtige cascade van ruimtes en binnentuinen. Als dit het lelijkste gebouw is, kan architectuur niet lelijk genoeg zijn.

Het kan niet lelijk genoeg zijn Nauwe verwanten Bernard Hulsman bespreekt architectuurontwerpen die op elkaar lijken. Vandaag: de lelijkste gebouwen van 2010 en 2015.

13 november 2015

Naast de schoorsteen van de Stadshaard staat ineens een antenne op het dak. © Carlo ter Ellen DPG Media Een antenne op de beroemde Stadshaard in Enschede: ‘Wie verzint in vredesnaam zoiets?’ ENSCHEDE Je vindt het een prachtig gebouw. Of juist het lelijkste van het hele land. Iedereen heeft wel een mening over de Stadshaard in Enschede met zijn Delfts blauwe tegels. Anja Kruise, Tubantia, 21-08-22, En alweer is die witblauwe energiecentrale aan de Deurningerstraat onderwerp van discussie, dit keer op Twitter. De aanleiding is nu eens niet het Delfts blauw, maar de antenne die ineens op het dak staat. Een foto ervan is op Twitter gepost met de tekst ‘Wie verzint in vredesnaam dat dit iconische gebouw wel op deze manier een antenne kan gebruiken? #respectloos’ De tweet is van Theo de Bruijn, directeur van de stedenbouw- en landschapsafdeling van IAA Architecten, tevens lector duurzame leefomgeving van hogeschool Saxion. De Bruijn vindt het kennelijk een daad van heiligschennis, in tegenstelling waarschijnlijk tot de NRC-lezers die dit gebouw in 2010 uitriepen tot het lelijkste gebouw van Nederland. De Amsterdamse kunstenaar Hugo Kaagman, die de Delfts blauwe tegels ontwierp waarmee het hele pand is bedekt, weet niet dat de antenne op het dak van de energiecentrale staat. Formeel hoeft hij dat ook niet te weten. „Voor het gebouw ben ik niet verantwoordelijk. En er is niets veranderd aan mijn kunstwerk.” Afgedekt Mocht dat wél het geval zijn, bijvoorbeeld als de tegels worden afgedekt, dan moet hij op de hoogte worden gesteld. „Ik heb het kunstwerk verkocht aan de eigenaar van het gebouw. Daar heb ik verder geen contact mee. Maar als geestelijk vader hou ik wel het copyright.” Slimme meter De eigenaar van de Stadshaard is energiebedrijf Ennatuurlijk. De antenne is in opdracht van Ennatuurlijk geplaatst en maakt het mogelijk om draadloos meters uit te lezen van klanten. En kan dat zomaar? „Aangezien het gebouw geen monument is en de antenne niet hoger dan 5 meter, heeft Ennatuurlijk hiervoor geen omgevingsvergunning nodig”, laat de gemeente weten. Dat bevestigt de woordvoerder van Ennatuurlijk, die eraan toevoegt: „Smaak is een persoonlijke zaak, we kunnen ons dan ook voorstellen dat er mensen zijn die de antenne op dit gebouw niet mooi vinden.”